‘Je moet er toch niet aan denken dat sensorgestuurde stoplichten worden uitgezet’

We monitoren onze gezondheid met een smart watch en zetten onze kachel aan via een app op onze smartphone. Dat gemak biedt het Internet of Things waardoor alle apparaten met elkaar communiceren. Maar hoe voorkomen we dat die apparaten aan de haal gaan met onze data en zorgen we ervoor dat onze veiligheid niet in het geding komt? Onze tech-specialist Gertjan de Vries van SensorTeam geeft antwoord.

Internet of Things (IoT), wat is dat nu precies?

Gertjan de Vries: “Internet of Things, ofwel het internet der dingen, gaat over het koppelen van apparaten met het internet, waarbij die apparaten slim communiceren en vooral met ons mee gaan denken.”

Hoe snel gaan de ontwikkelingen van IoT?

“Snel. Door de komst van nieuwe draadloze netwerktechnieken zoals LoRa en NB-IoT kunnen apparaten nu heel makkelijk met elkaar communiceren. Ik verwacht dat het aantal apparaten dat met het internet is verbonden hierdoor enorm zal toenemen. SensorTeam zelf richt zich op smart city toepassingen en visualiseert met een IoT-techniek het geluidsniveau van stedelijke gebieden. De meetwaarden, de decibellen, worden via LoRa verstuurd en kunnen realtime op een computer of een smartphone worden weergegeven. En zo verschijnen er allerlei nieuwe toepassingen, zoals het meten van fijnstof in de lucht of verkeersdruk bij een woonwijk.”

Waar wordt IoT allemaal voor gebruikt?

“Er is een duidelijk verschil tussen apparaten die in de industrie en apparaten die in huis worden gebruikt. Door de bijzondere eigenschappen van deze netwerken worden in de industrie de zogenaamde ‘bedrade’ systemen in toenemende mate vervangen door draadloze systemen. Draadloze netwerken zijn namelijk veel goedkoper en zeer geschikt om kleine pakketjes met informatie te versturen.

Ook kan zo’n IoT-netwerk diep in gebouwen doordringen en heeft een veel groter bereik dan het mobiele netwerk. Om machines aan te sturen en informatie van sensoren over te brengen is maar heel weinig data nodig, de geringe hoeveelheid data die een datapakketje kan bevatten is daarom geen probleem. Als het gaat om thuisgebruik, denk ik dat het nog erg lang duurt voordat we zo’n toepassing met de huidige gevestigde technieken gaan gebruiken.

Door een koelkast aan te sluiten op het internet via een LoRa- of NB-IoT-netwerk, kan de supermarkt rechtstreeks zaken gaan doen met jouw koelkast. De koelkast en de supermarkt zijn dan niet afhankelijk van het WiFi-netwerk of routerinstellingen thuis. Het thuisnetwerk is namelijk vaak een onveilige en onbetrouwbare schakel in de keten.”

---

Het verschijnsel dat apparaten met elkaar communiceren, is in de vorige eeuw ontstaan. In de jaren tachtig verscheen er een broodrooster dat via internet kon worden aangezet, en studenten koppelden een verkoopmachine van Coca-Cola aan het internet zodat de temperatuur en voorraad konden worden bijgehouden. De term Internet of Things is voor het eerst gebezigd door de Brit Kevin Ashton in 1999. Daarmee doelde hij op ‘dingen’ die met elkaar communiceren via RFID-chips. BRON: whitepaper ‘IoT- security’ van KPN.

---

Wat is er allemaal mogelijk met de data die wordt verzameld?

“Ik denk dat we ons nog niet goed kunnen voorstellen wat deze mogelijkheden kunnen zijn. Door deze nieuwe technologie komt een enorme hoeveelheid meetdata beschikbaar op een manier die niet eerder mogelijk was. Die informatie kan nieuwe inzichten leveren waarmee bijvoorbeeld het leven in de stad kan worden verbeterd.

Hoe? Daarvan is de technologie van SensorTeam een goed voorbeeld. Wij brengen het geluid van buitenfestivals en een jongerenontmoetingsplek in Amstelveen in kaart. Maar deze meettechniek levert veel meer interessante gegevens op. Om inwoners te beschermen tegen teveel omgevingsgeluiden, werken wij aan een meettechniek die op basis van de verzamelde informatie ingrijpt en waarschuwingen geeft. Er kan dan actie worden genomen om bewoners te beschermen.

Langdurige blootstelling aan lawaai is slecht voor onze gezondheid en kan veel stress veroorzaken. Herrie van buren, treinen, vliegtuigen en auto’s om ons heen hebben een zeer negatieve impact op ons welzijn. SensorTeam brengt voor overheden, gemeenten en steden precies in kaart hoeveel geluid er wordt geproduceerd en wanneer.” (Interview gaat verder onder de foto.)

Kleven er risico’s aan Internet of Things?

“Natuurlijk. Overal waar grote hoeveelheden data worden verwerkt, gelden risico’s. Zeker als er automatische processen ontstaan die op deze data reageren. Toepassingen zoals onze geluidssensor worden met de beste bedoelingen gemaakt. En de systemen die op dit moment worden ontwikkeld, zijn in essentie nog redelijk eenvoudig en overzichtelijk. Maar zodra verschillende systemen gaan samenwerken, verdwijnt het overzicht. Dan worden kwetsbaarheden in die systemen minder snel geïdentificeerd en in toenemende mate interessant voor hackers om te exploiteren. Of te misbruiken.

Naast het risico dat data afkomstig van bijvoorbeeld IoT-sensoren onderschept en misbruikt kan worden, ligt een wellicht groter risico in het niet kunnen garanderen van de herkomst van de data. Stel je voor dat de data van onze geluidssensor, die op dit moment ‘slechts’ weergegeven wordt op een online dashboard, op een gegeven moment gebruikt wordt door systemen die reageren op meetwaarden. Dan zou een hacker dit systeem kunnen beïnvloeden als deze zich voor weet te doen als een SensorTeam-sensor. De versleuteling van sensordata en het bepalen van de authenticiteit ervan is iets dat juist nu heel goed geborgd moet worden om problemen in de toekomst te voorkomen.

Ik vind dat er hiervoor vanuit Europa duidelijke richtlijnen moeten worden opgesteld. We zien nu dat bedrijven en partijen die voorop lopen in deze ontwikkeling, niet goed weten hoe hiermee om te gaan. Wij hebben het goed op orde, gelukkig. De data afkomstig uit de geluidssensor van SensorTeam is vanaf de meting tot en met opslag in de cloud volledig versleuteld. Ook de clouddiensten waar de data worden verwerkt, zijn actief beveiligd.”

Dankzij IoT worden steden slimmer. Kleven er ook nadelen aan die smart city?

“Data zijn het fundament van de smart city. Maar zodra gegevensoverdracht via apparaten verloopt, oefenen mensen er minder controle op uit. Enerzijds heeft dat voordelen, want juist daardoor kunnen veel processen in de slimme stad geautomatiseerd en verbeterd worden. Ze gaan ook sneller. Een voorbeeld is een melding op je telefoon over vrije parkeerplekken zodra je zo’n smart city binnenrijdt. Handig en beter voor het milieu dan rondjes rijden om een parkeerplek te vinden. Anderzijds loopt zo’n smart city het gevaar dat hackers dus kunnen inbreken op systemen en deze manipuleren of uitschakelen. Je moet er toch niet aan denken dat sensorgestuurde stoplichten worden uitgezet.”

Wie moet(en) ervoor zorgen dat die data wordt beveiligd?

“Bedrijven die IoT-oplossingen ontwikkelen en IoT-diensten leveren, zoals SensorTeam, zijn wat mij betreft primair verantwoordelijk voor de beveiliging ervan. De overheid moet ook richtlijnen opstellen en dat gebeurt ook: in april 2018 heeft het kabinet een verzameling maatregelen getroffen om het Internet of Things te beveiligen. Het gaat dan om zaken als standaarden en certificeringen voor IoT-apparaten en het opschonen van besmette apparaten bij gebruikers. En de bewustwording bij het publiek bevorderen over veiligheid. Partijen als KPN richten zich daar ook op.”

Wat kun je zelf doen om je data te beveiligen?

“Als het gaat om de apparaten die je in je eigen omgeving gebruikt, lukt dat beter dan wanneer het gaat om de data die je achterlaat in de smart city bijvoorbeeld. In de Open Web Application Security Project (OWASP) staan een heleboel adviezen hoe je voor je eigen digitale veiligheid zorgt, de belangrijkste zijn:

• Zorg voor een sterk wachtwoord bestaande uit tekens, hoofdletters, letters en cijfers. En verander deze regelmatig, bijvoorbeeld elk kwartaal
• Voer altijd de updates uit die je systeem aanbiedt
• Sla geen privacygevoelige informatie op als dat niet nodig is
• Beveilig je IoT-apparaat tegen malware door detectiesystemen te gebruiken

Lees vooral het hele advies, het kan zeker geen kwaad je te verdiepen in deze nieuwe wereld. We hebben er nu al mee te maken en het wordt alleen maar groter. Bekijk voor meer informatie over IoT-beveiliging de whitepaper van KPN. Daarin wordt diep op de materie ingegaan en er staat zeer nuttige informatie voor bedrijven en overheden in.”